Laatste verbetering 8 juni 2024

Volautomatisch beboeten is onrechtmatig

De overheid lokt overtredingen uit met ongepaste maximumsnelheden en APK/WAM-plicht, tast de rechtspositie van de overtreders aan, produceert met automaten miljoenen bekeuringen en haalt een miljard euro per jaar binnen. Onopgemerkt bleef waar de overheid de fout in gaat:

Het met automaten genereren van bekeuringen heeft geen grond in de wet.

Over massaal geautomatiseerd straffen kun je van mening verschillen; zwart-witdenkers vinden het wel noodzakelijk of toelaatbaar. Maar de wet staat het niet toe, en toch gebeurt het.

Het OM handelt al jaren decennia in strijd met de wet.

Het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden heeft sinds 2014 een aantal tegenstrijdige uitspraken gedaan over de vraag of een WAHV-sanctie door een bevoegde ambtenaar is opgelegd en beboeten middels computers is toegestaan.

Rond 2014 heb ik deze kwestie grondig bestudeerd, het resultaat stond op baluw.nl . Met een stappenplan en voorbeeldbrieven. In december 2016 heeft het gerechtshof mijn hoger beroep tegen een boete door een trajectcontrole afgewezen.

De kantonrechters wijzen beroepen met deze grond steevast af, overigens zonder verwijzing naar de arresten van het gerechtshof. Zij argumenteren met onwaarheden en steunen het OM. Als rechters partij kiezen voor het OM dan houdt het op, net als bij het toeslagenschandaal.

Sinds 2018 stond  hier een korte pagina over de WAHV. In maart ’24 kwam Merel van Rooy bij Op1 vertellen over haar boek De Boetefabriek en ik vond een artikel over de begrensde bevoegdheden van BOA’s. Ik pak de draad weer op: een verbeterd beroepschrift en deze pagina.

Wat gaat er mis met verkeersboetes ?

Er is een praktijk ontstaan met talloze gebreken.

De grondslag

Veel verkeersregels & handhaving zijn overbodig; we zien pietluttige en doelloze boetes. de normen en regels en hun handhaving bevorderen de verkeersveiligheid niet of nauwelijks. Of ze verleiden tot gevaarlijk gedrag: gas geven bij een kruispunt met stoplichten en/of daar niet opletten.

• • Fietslampen (€ 70) helmen en veiligheidsgordels (beide € 180) zijn voorbeelden van eigen verantwoordelijkheid. Adviezen zijn meer op z’n plaats dan boetes. Op de meeste trajecten is de straatverlichting zodanig dat een automobilist de fiets/er even vroeg zien als het lampje. Fietsers zonder licht rijden voorzichtiger. Naast éen boete voor die ene onverlichte en roekeloos rijdende fietser worden misschien vier fietsers beboet met een defecte lamp. Gordel en helm dragen heeft nog minder invloed op de verkeersveiligheid; zonder rij je voorzichtiger.
  • Boetes vanwege het ontbreken van een WA-verzekering zijn een apart geval omdat
    • in de meeste gevallen het voertuig niet gebruikt wordt zodat dan geen enkel risico bestaat. Als de auto wel gebruikt wordt geldt dat onverzekerden extra voorzichtig rijden.
    • het mogelijk is om dit verzuim te herstellen, anders dan bij snelheidsovertredingen.

    Maar het RDW stuurt een brief aan de kentekenhouder die dan kan aantonen dat het voertuig wel verzekerd was. (De dienst erkent zo dat het register fouten bevat, dat is algemeen bekend. De kentekenhouder mag de controle doen.)

    Zo niet dan stuurt het CJIB een boete van 700 euro.

  • Maximumsnelheden zijn onnodig (uitleg). En zouden ze in principe nodig zijn, dan zijn ze op de meeste wegen te laag: op alle autosnelwegen 100 km/u (een stikstofmaatregel met een randje verkeersveiligheid), 50 op 2×2 stadswegen, 30 in de hele stad, 70 zelfs 50 in tunnels !

    De Aanwijzing Snelheidsoverschrijdingen van het College van Procureurs-Generaal bevat de volgende opmerking:

Als de infrastructuur van de weg zich niet verenigt met de voor die weg geldende snelheidslimiet, moet met de wegbeheerder worden overlegd om de maximumsnelheid aan te passen aan de omstandigheden of om de weg zodanig in te richten dat deze uitnodigt om de aldaar bestaande maximumsnelheid niet te overschrijden.

Dit citaat is uit 2013 maar recent heeft het OM hetzelfde gezegd, op vragen naar flitspalen in de de steden. Moet je op de snelheidsmeter kijken of op de weg ?

Het volume

Als men die pietluttige overtredingen volautomatisch gaat beboeten dan krijg je een stortvloed: rond tien miljoen per jaar. Staande-houdingen zijn maar 6 procent; 94 procent gaat op kenteken. Het merendeel  betreft snelheidsboetes vanwege: de onaanvaardbaar lage limieten die door velen niet geslikt worden en het volautomatisch bekeuren.

De WAHV werd ingevoerd omdat de rechtbanken bezweken onder de verkeersboetes, die -als de betrokkene het transactievoorstel negeerde- door de rechter beoordeeld moesten worden. Veel zaken werden geseponeerd. De WAHV zorgde er voor dat de sancties buiten de rechtspraak bleven tenzij de betrokkene in beroep gaat. Maar de opstellers schatten de belasting voor de rechtspraak fout in. Ze dachten dat bijna iedereen de (destijds) lage boetes kon betalen. In die kringen beseft men niet hoe diep de armoede is en dat elke boete onoverkomelijk is. Een week niet eten spaart te weinig uit. De WAHV bevat een reeks draconische dwangmaatregelen, waaronder gijzeling en die verzoeken kwamen bij de rechter …

De boetebedragen

De bedragen zijn herhaaldelijk verhoogd, met een bedenkelijke reden: het vullen van de staatskas (tot 2017 de kas van het Ministerie van Justitie en Veiligheid).

De boete wegens WAM-plicht is 700 euro en wegens niet handsfree bellen* 420 euro. Blog op ESB

* Dit wordt 210-duizend keer per jaar beboet; officieel “Als bestuurder van een voertuig tijdens het rijden een mobiel elektronisch apparaat dat gebruikt kan worden voor communicatie of informatieverwerking vasthouden”. Dit verbod is een goed voorbeeld van allerlei riskant gedrag vangen met éen artikel. Een indringend gesprek handenvrij, iets pakken en naar de file-info/navigatie kijken leiden evenzeer af.

Botte incasso

De fatsoensnormen en wettelijke bepalingen bij wanbetaling en incasso gelden niet bij de WAHV. Nota bene bepaald door het Ministerie van Justitie !

Voor incassobureaus zijn aanmaningen verplicht, zijn de maximale incassokosten 15 procent en is een redelijke termijnbetaling vaak mogelijk. Dat laatste kan verstoord worden door de praktijken vanuit de overheid, omdat de belastingdienst  en het CJIB voorrang hebben bij schuldaflossing.

Na twee verhogingen zijn de incassokosten bij het CJIB 200 procent. Met deurwaarders- en andere kosten kan een boete van 380 euro oplopen tot bijna 2000 euro. Bovendien heeft (of had) het CJIB allerlei methoden: boete verdriedubbelen, innen van de bankrekening (tot €500), loon/pensioenbeslag, goederen of voertuig in beslag nemen, inname rijbewijs en zelfs gijzeling: in detentie zonder schuldvermindering. Betalen in termijnen was tot 2018 niet mogelijk. De Boetefabriek beschrijft dit in detail.

Nu heeft de overheid de taak om honderden miljarden per jaar te innen en dat vereist enige dwang, die ook bij verkeersboetes nodig is. Maar daar negeert de overheid remmen die bestaan bij belastingen en heffingen: kwijtschelding of verlaging wegens onvermogen -niet iedereen is wanbetaler (wil niet), incassokosten begrenzen, betaling in termijnen, beslagvrije voet.

Bij de geringe verkeersovertredingen zijn de autoriteiten unisono voor zero tolerance. Kan niet betalen bestaat niet. In die sfeer van terechtwijzing () gaan ze maar éen kant op: straf op straf. geen genade voor verkeerzondaars.

Boetes naar de kentekenhouder, dat kan fout aflopen

Er is een groot verschil tussen boetes na staandehouding en op kenteken. Bij de eerste wordt een persoon bekeurd op grond van fout gedrag of ontbrekende verlichting; dat is realistisch en conform de wet. Bij de tweede kan van alles mis gaan.

Artikel 5: Indien is vastgesteld dat de gedraging heeft plaatsgevonden met [] een motorrijtuig [] en niet aanstonds is vastgesteld wie de bestuurder was, wordt [] de [] sanctie opgelegd aan [de kentekenhouder].

Bij flitscontroles en trajectcontroles wordt nooit vastgesteld wie de bestuurder was.

In de meeste gevallen is de kentekenhouder ook de dader en dan klopt het.

Als de auto was geleend aan een huisgenoot, buurvrouw, autodeler of vriend dan wordt de beschikking naar de verkeerde persoon gestuurd maar loopt het meestal goed af.

Het blijft vreemd dat de boete naar iemand gaat die waarschijnlijk de dader is.

Er is een groter probleem.

WAHV Artikel 3.2: Ambtenaren zijn bevoegd om een sanctie op te leggen aan personen die de leeftijd van twaalf jaar hebben bereikt.

Als er beschikkingen gaan naar rechtspersonen zoals lease- en verhuurbedrijven en bedrijven met 1 of meer auto’s dan is dat in strijd met artikel 3. Die bedrijven kunnen in beroep gaan tegen deze beschikkingen … maar doen dat niet.

– Verhuurbedrijven maken in plaats daarvan gebruik van artikel 8: als zij huurovereenkomsten overleggen (een reeks, digitaal) dan worden de beschikkingen vernietigd. Dan is “de officier van justitie bevoegd tot het opleggen van een administratieve sanctie aan de huurder.”

In dat geval wil de overheid wel weten wie de bestuurder was.

– Leasemaatschappijen ontvangen reeksen digitale boetes*, betalen ze en brengen het bedrag bij de berijder in rekening. Ook geven ze hen de gelegenheid om in beroep te gaan, bij voorbeeld

Bezwaar maken? Dat kan! Je regelt dit makkelijk in Mijn LeasePlan via onze partner Appjection. Nadat je bezwaar hebt gemaakt, krijg je een ontvangstbevestiging. Heb je geen bevestiging ontvangen vóór de uiterste betaaldatum? Betaal dan wel de boete. Zo voorkom je een verhoging. Wordt je bezwaar gehonoreerd, dan krijg je het bedrag terug.

Kun je geen bezwaar maken via Mijn LeasePlan of [] Appjection? Dan heb je altijd de optie om bij de instantie zelf bezwaar aan te tekenen (De leasemaatschappij moet daarvoor de berijder machtigen.

* Jaarlijks kreeg ING Car Lease 230-duizend bekeuringen, waarvan 87 procent van het CJIB -in 2013.

– Auto’s van de zaak. Alle bedrijven kunnen bezwaar maken tegen WAHV-sancties gericht aan hun bedrijf. Eenmanszaken niet, zij zijn geen rechtspersonen.

– Private Lease. Het is onzeker of deze klanten bezwaar kunnen maken; het valt te proberen. Zij zijn geen kentekenhouder, maar Leaseplan waarschuwt:

Heb je na 1 januari 2019 een Private Leasecontract afgesloten? Dan kan het zijn dat de bekeuringen rechtstreeks aan je worden gestuurd vanuit het CJIB of de gemeenten.

 

Boete door computers ‘opgelegd’

Dit is het grootste bezwaar.

Deze boetes worden niet door een ambtenaar opgelegd maar geheel geautomatiseerd gemaakt en verzonden. Daardoor zijn ze onrechtmatig.
Het opleggen van (verkeers)boetes door computers is niet door de wetgever goedgekeurd.

WAHV, artikel 3.2

De [] ambtenaren zijn bevoegd tot het opleggen van een [] sanctie ter zake van de door hen of op geautomatiseerde wijze vastgestelde gedragingen.

Artikel 4.1

De administratieve sanctie wordt opgelegd bij een gedagtekende beschikking.

Er staat duidelijk dat ambtenaren sancties mogen opleggen; automaten (en ambtenaren) mogen de overtredingen vaststellen. Bij de wetswijziging (‘99) werd op geautomatiseerde wijze vastgestelde toegevoegd, maar de ambtenaren bleven erin. Dit werd opgerekt naar: alles kan automatisch.
Hierdoor kregen deze boetes een aparte status. De overtredingen gaan van de controlesystemen via RDW en CJIB naar de kentekenhouders. De ambtenaren houden toezicht op de computers en bekijken alleen de twijfelgevallen.

Alles wijst hier op. Vroeger stond op de initiële beschikkingen de ‘opsporingsinstantie’ vermeld. Wat de KLPD (of politie) destijds deed is niet duidelijk. Deze vermelding ontbreekt al geruime tijd.
Het LPTV vertelde me destijds dat alleen de twijfelgevallen (volgens de machine bij trajectcontroles) door medewerkers bekeken worden.  *Landelijk Parket Team Verkeer

Het opleggen van een verkeersboete op kenteken moet via deze stappen gaan.
1. Registratie van de overtreding (en overschrijding
2. Besluit
3. Beschikking maken
4. Beschikking sturen
5. Inning, incasso
Alles kan geautomatiseerd gebeuren maar de intentie en de praktijk bij bestuurlijke boetes, de artikelen in de WAHV en het bestuursrecht stellen dat 2 mensenwerk is: een ambtenaar moet per geval besluiten.
Er is een onoverbrugbare kloof met het volautomatisch beboeten.
Automatisch beboeten is ondenkbaar bij andere bestuurlijke boetes.
De WAHV had vanaf het begin een eigen regeling voor het opleggen en innen van boetes. Bij de invoering van de vierde tranche van de Algemene wet Bestuursrecht kreeg de WAHV artikel 2a waarin drie titels van de AWB niet van toepassing zijn verklaard. Daarmee zijn niet alle rechtsbeginselen weggehaald; woorden als opleggen en beschikking behouden de betekenis. Een beschikking is nog steeds een beslissing van een overheidsorgaan in een concreet geval. De Mulder-overtredingen worden administratiefrechtelijk afgedaan; er is geen nieuw rechtsgebied geschapen.

Wat antwoordt het OM op dit bezwaar ?

Het verweer is niet: automatisch beboeten is toegestaan, maar het OM stelt dat een (BO)ambtenaar quasi de boete oplegt, dat blijkt uit een verklaring.
Het eerste deel komt uit mijn kantonberoep, cursief: citaten uit een recente beslissing van het OM.

De vaststelling dat de gedraging is verricht kan ook op een niet-ambtsedige verklaring van de verbalisant gebaseerd worden.

Deze zin heeft geen betekenis. Het vaststellen is niet het knelpunt; een machine mag dit doen. Wie legt de boete op ?

Deze verklaring is opgenomen in het bijgevoegde zaakoverzicht.

Het zaakoverzicht is niet bijgevoegd.
Los hiervan: het OM noemt geen ‘beschikking’; een verklaring in een zaakoverzicht is iets anders.
Welke rechtskracht heeft een zaakoverzicht ? Het komt in WAHV noch BAHV voor.
Wanneer heeft de verbalisant de verklaring afgelegd, na mijn bezwaar ?
Bevatten alle zaakoverzichten zo’n verklaring ? Zo ja hoeveel verklaringen legt een BOA af en hoe ?

De medewerkers van het CJIB die de beschikkingen opleggen zijn hiertoe bevoegd. Zij zijn bij algemene maatregel van bestuur aangewezen als buitengewoon opsporingsambtenaar.

Het CJIB spoort op en legt boetes op ? Dit orgaan heeft deze bevoegdheid niet.

Een kantonrechter was er in 2013 duidelijk over:

Het CJIB legt [] zelf geen beschikkingen op, maar verzorgt de administratieve afhandeling van de door de [] bevoegde ambtenaar opgelegde beschikking. [] Bij die afhandeling hoort ook de verzending van de beschikking. De kantonrechter stelt vast dat het CJIB noch bij wet, noch bij mandaat tot het opleggen van een administratieve sanctie bevoegd is. Het CJIB is enkel namens de ambtenaar die de gedraging heeft geconstateerd en die de beschikking () heeft opgelegd, belast met de uitvoering daarvan. Het CJIB handelt derhalve op basis van een uitvoeringsmandaat en niet op basis van een beslissingsmandaat.

(Vreemd genoeg verwijst de kantonrechter naar de uitspraak van het Gerechtshof van maart 2002 (LJN AE1740) waarin dit niet voor komt.)

Andere regels hierover:

1. 1. Het Organisatiebesluit Ministerie van Justitie en Veiligheid; 63.d.1 Het CJIB is belast met: a. de tenuitvoerlegging van de WAHV, waaronder in ieder geval wordt verstaan de inning, de gerechtelijke incasso en de toepassing van wettelijke dwangmiddelen en het beheer en verwerking van dienaangaande gegevens;
   2. Takenbesluit CJIB; 1.3.a de tenuitvoerlegging van een opgelegde geldboete alsmede de daarmee samenhangende administratiekosten;
   3. CJIB.nl : Als een opsporingsinstantie (bijvoorbeeld de politie of de RDW) constateert dat u een verkeersovertreding pleegt, dan kan deze beslissen dat u een verkeersboete moet betalen. U krijgt daarvoor van ons een brief. Die brief heet Verkeersboete. Het versturen van de verkeersboete en het innen van de verkeersboete is een wettelijke taak van het CJIB. Wij hebben daarom voor deze taak de rol van verwerkingsverantwoordelijke.
   4. Het CJIB handelt voor het grootste deel de boetes af van de verkeersovertredingen die vallen binnen de WAHV [] De politie stelt het CJIB in kennis van de verkeersovertreding, waarna de overtreder van het CJIB de boete [] krijgt thuisgestuurd.  (Gepubliceerd op: 14-02-2009  | Laatst bijgewerkt op: 02-08-2021) Judex
   5. HOOFDLIJNEN INNING EN INCASSO 3.1 / Inningsfase. Het CJIB maakt beschikkingen aan [] gebaseerd op de door de opsporingsinstantie aangeleverde gegevens. Het CJIB draagt zorg voor de verzending van de beschikking. Bron CJIB

Volgens 1-4 legt het CJIB geen boetes op, 5 is niet duidelijk vanwege het feit dat een beschikking in twee fasen gaat: het besluit nemen (dit is een overtreding die bekeurd moet worden) en het vervatten in een tekst, een bericht.

Mijn verzoek om documenten over de verwerkingsketen werd door het CJIB beantwoord met een beschrijving, niet met enig document.

Pre Intake ondersteunt het registreren, filteren en verrijken van feitgecodeerde overtredingen met als doel deze over te dragen aan de inning en incassosystemen.

De aanlevering van feitgecodeerde overtredingen wordt uitgevoerd door ongeveer 500 opsporingsinstanties. Hierbij kunt u denken aan politie, gemeenten enzovoort.

Ook de opsporingsinstantie OI3360 (administratieve flitsverwerking CJIB) is hier onderdeel van die voor Nederland de verwerking van alle digitale handhavingsmiddelen, trajectcontroles en mobiele radarsets uitvoert.

Pre Intake ondersteunt technisch het proces om volledige en (juridisch) correcte overtredingen te registreren die als zaak in de justitieketen afgehandeld kunnen worden. De opsporingsinstantie is verantwoordelijk voor de inhoudelijke gegevens van de overtreding. De bijzondere (sic) opsporingsambtenaren (BOA) binnen OI3360 beoordelen in die hoedanigheid de flitsfoto’s en stellen de overtreding vast voor vaste flitspalen en trajectcontroles.

Voor mobiele radarsets gebeurt de vaststelling door opsporingsambtenaren van de politie.

Met moeite halen we hier het volgende uit

1. Het CJIB is (omvat) een opsporingsinstantie. Zonder bevoegdheid.
2. BOA’s bij het CJIB en de politie beoordelen de flitsfoto’s. De wedervraag is: hoeveel ? De bewering staat haaks op het gegeven van het volautomatisch bekeuren.

Nog een bijzonderheid.

In de Regeling domeinlijsten buitengewoon opsporingsambtenaar is exact bepaald bij welke overtredingen een boa mag handhaven. Verkeer komt alleen voor in de domeinen I Openbare ruimte en II (Milieu, welzijn en infrastructuur) en snelheid noch verzekering komen in de opsomming voor.

Echter de BOA’s bij het CJIB zitten in domein VI – Generieke opsporing. Dit domein is uiterst ruim; een flagrante tegenstelling met de andere domeinen:

De boa generieke opsporing is bevoegd om te handhaven op de volgende artikelen en wetten []

– Alle strafbare feiten voor zover noodzakelijk voor een goede uitoefening van de betreffende functie en het daaraan gekoppelde takenpakket;

– (plus twee andere)

Dus de CJIB-BOA’s mogen wel Mulder-overtredingen opsporen ?

Twee feiten belemmeren dit.

1 De Beleidsregels Buitengewoon Opsporingsambtenaar zegt over BOA’s in domein VI

De toezichthouder waakt er voor dat de betreffende functie past binnen het boa beleid; functies voor ondersteunende, administratieve, technische, of zeer specialistische taken.

Handhaving en boetes opleggen past daar niet in.

2 de Regeling domeinlijsten noemt digitaal handhaven alleen bij domein I en II.

Digitaal handhaven is slechts mogelijk op overtreding van het RVV en na instemming van het Openbaar Ministerie. []

Op die pagina:

Een overtreding kan ook via camera’s worden vastgesteld. Om voor uniformiteit van deze handhaving te zorgen, heeft het Openbaar Ministerie het ‘Beoordelingskader Parket CVOM voor digitale handhaving bij geslotenverklaringen en voetgangersgebieden’ [] opgesteld.

Digitaal handhaven door BOA’s is zeer gelimiteerd. Casus: Digitaal handhaven gebeurt ruimschoots voor de parkeerbelasting, met scanauto’s. Sinds enige tijd wordt de scanauto ook ingezet om boetes  op te leggen voor het foutparkeren. De foto wordt door een BOA bekeken, die de gegevens naar het CJIB stuurt.

Adviesbureau Skandara heeft een zaak aangebracht bij het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden. Het Hof oordeelde in 2022 dat er niet digitaal gehandhaafd mag worden bij foutparkeren, omdat het geen voetgangersgebied of geslotenverklaring betreft. De bekeuring werd ingetrokken.

Het arrest levert nog iets op. Aan de advocaat-generaal werd gevraagd

Wat moet worden verstaan onder “digitaal handhaven” in de zin van deze [OM]regeling?

Het antwoord:

Onder digitaal handhaven moet ‘het op geautomatiseerde wijze vaststellen van gedragingen’ worden verstaan. Je kunt daarin twee vormen onderscheiden:

– Handhaving waarbij de voorselectie volledig autonoom plaatsvindt (door een camera of bijv. een scanauto) en waarbij een BOA op een later moment deze foto’s beoordeelt en besluit om een zaak wel of niet door te zetten / op te maken.

– Handhaving waarbij volautomatisch digitaal wordt gehandhaafd (zonder nadere beoordeling van een BOA, als voorbeeld; vergelijk dit met de handhaving van snelheidscamera’s op de snelweg). Deze vorm wordt nauwelijks toegepast [bij foutparkeren e.d. -ibop] omdat dit een buitengewoon hoge vorm van nauwkeurigheid vereist die voor dit type zaken [] nog niet gehaald kan worden.

Samenvattend

Er wordt volautomatisch gehandhaafd en de wet staat dat niet toe.

CJIB, OM en rechters proberen het recht te praten met bevoegde BOA’s die verklaringen afleggen. Maar de BOA’s noch het CJIB zijn bevoegd.